گاز زنون گازی بی اثر است. به این معنی که وارد واکنش های شیمایی نمی شود. این گاز نقش بیهوش کننده دارد. گاز بیهوشی زنون اگر به مقدار زیاد مورد استنشاق قرار بگیرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ، از دست دادن سطح هوشیاری و در صورت عدم اکسیژن رسانی به بدن، مرگ را در پی دارد.
تاثیر گاز های بیهوش کننده مانند گاز بیهوشی زنون بستگی به مقدار اکسیژنی دارد که از هوای تنفسی کم خواهد شد. اکسیژن می تواند تا حدود 75% از مقدار طبیعی خود علائمی را ایجاد نکند. اما اگر مقدار اکسیژن از این مقدار کمتر شود، علائم کمبود اکسیژن در فرد بروز پیدا می کنند. اگر 30% بقیه را گاز بیهوشی زنون تشکیل دهد، وقتی مقدار آن رفته رفته تا 50% افزایش پیدا کند، فرد بیهوش خواهد شد.
عدد اتمی زنون 54، نماد شیمیایی Xe و جرم اتمی آن 131 گرم بر مول است. دمای ذوب آن 112- و دمای جوش آن 107- درجه سلسیوس ذکر شده و 21 ایزوتوپ برای آن کشف شده است. این عنصر گازی را اولین بار ویلیام رامزی دانشمند بریتانیایی کشف نمود و آن را در دسته ی گاز های نجیب در جدول تناوبی مندلیف قرار داد.
زنون گازی کمیاب، بدون بو، بدون نگ و بدون مزه است و از نظر شیمیایی واکنش پذیری ندارد. آن را به نام گاز بیهوشی زنون نیز تعریف می کنند. تا سال 1962 آن را کاملاً بی اثر و واکنش ناپذیر می دانستند. اما، پس از این تاریخ ترکیباتی از زنون با فلوئور ساخته شد. زنون پس از برانگیخته شدن، با تخلیه الکتریکی نور آبی از خود ساطع می کند.
زنون یکی از عناصر گروه گاز های نجیب است. این گاز را اولین بار در تقطیر جزء به جزء هوای مایع کشف نمودند. کاشف بریتانیایی زنون به دلیل کشف تمام عناصر گروه گاز های نجیب موفق به اخذ جایزه نوبل شد. این فکر که عناصر دیگری نیز در این گروه جای دارند، پس از کشف هلیوم و آرگون به ذهن این دانشمند خطور کرد. این دانشمند بریتانیایی به نام رامزی و همکارش تراورز سه گاز نجیب زنون، نئون و کریپتون را با هم کشف نمودند. در زبان یونانی کلمه ی Xenos به معنی غریب است و نام زنون را از این کلمه اقتباس کردند.
زنون نمی سوزد، آتش نمی گیرد، سمی نیست و با اینکه از نظر شیمیایی در زمره عناصر غیر فعال قرار دارد، کاملاً بی اثر نیست و واکنش آن با فلوئور دیده شده است.
همانگونه که در قبل گفته شد گاز زنون گازی بی اثر است. به این معنی که وارد واکنش های شیمایی نمی شود. این گاز نقش بیهوش کننده دارد و اکنون به اثرات زنون بر سلامتی انسان می پردازیم:
اولین علائمی که گاز بیهوشی زنون ایجاد می کند کمبود هوا و سرعت یافتن تنفس است. در ادامه سطح هوشیاری ذهنی و کارکرد عضلات کاهش پیدا می کند. این گاز با ادامه ی تفس و استنشاق فرد را کاملاً بیهوش خواهد کرد.
شواهد نشان می دهند که از گاز بیهوشی زنون برای درمان سرطان استفاده می شود! زنون در حالت مایع و جامد دمای بسیار پایینی دارد و در تماس با بافت زنده آن ها را دچار تخریب و آسیب دیدگی می کند. به همین دلیل در کار کردن با زنون مایع باید جوانب احستیاط به طور کامل رعایت شود.
در مورد اینکه آیا گاز زنون باعث بیهوشی انسان می شود؟ کمی بالاتر توضیح دادیم. وقتی یک گاز بیهوشی مانند گاز بیهوشی زنون جایگزین تا حدود 50% از اکسیژن هوا شود، بیهوشی را در پی دارد و اگر مقدار آن از این حد بالاتر رود منجر به مرگ می شود.
زنون به مقدار بسیار بسیار کم و ناچیز در جو زمین وجود دارد. در واقع یک قسمت در 20 میلیون را گاز زنون تشکیل داده است. تنها منبع استحصال زنون واحد های تقطیر هوای مایع هستند. تولید زنون در جهان به کمتر از یک تن در سال می رسد. پیشتر اشاره شد که گاز زنون دارای چه خواصی می باشد؟ از دیگر خواص آن می توان مواردی از این دست را ذکر نمود: چگالی زنون در 20 درجه سلسیوس حدود 0.0059 گرم بر سانتی متر مکعب است و شعاع واندروالس آن حدود 0.217 نانومتر اندازه گیری شده است.
یکی از مهمترین بخش های معرفی عنصر زنون پرداختن به این این موضوع است که کاربردهای گاز زنون چیست ؟ برای زنون کاربرد های تجاری معدود و محدودی تعریف شده است. از زنون در فلش دوربین های عکاسی حرفه ای استفاده می کنند. نور آبی که در اثر تخلیه الکتریکی زنون ایجادمی شود آن را برای ساخت برخی از لامپ ها مناسب می سازد. این گاز بیهوش کننده در کاربردی بسیار متفاوت در لامپ های مه شکن در کلاه و برخی از وسایل نقلیه به کار می رود.
در ساخت لیزر، لوله های لومینسانس، در ردیابی ها، فلوئوریمتری و کاربرد های دیگری از این دست از زنون استفاده می شود. البته به علت محدودیت در تولید، قیمت این گاز بالاست و شاید علت کم بودن کاربرد های آن نیز همین باشد.
درباره این سایت